คณะรัฐศาสตร์ในประเทศไทย

คณะรัฐศาสตร์ เปิดสอนศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับการบริการรัฐ การเมืองการปกครอง รวมไปถึงความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ซึ่งการศึกษาวิชารัฐศาสตร์นั้น เป็นการศึกษาในลักษณะของสหวิทยาการ กล่าวคือ ต้องอาศัยศาสตร์หลาย ๆ ศาสตร์เข้ามาประกอบการศึกษา อธิบายภาวะต่าง ๆ ทางสังคม ที่เกิดขึ้น

ประวัติ

การศึกษาในสาขารัฐศาสตร์นั้น เริ่มขึ้นในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยทรงจัดตั้ง "โรงเรียนฝึกหัดวิชาข้าราชการพลเรือน" ขึ้น เพื่อฝึกหัดนักเรียนให้รับการศึกษาเพื่อเข้ารับราชการตามกระทรวงต่าง ๆ ต่อมา ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงสถาปนา "จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย" ขึ้น โดย "คณะรัฐประศาสนศาสตร์" เป็น 1 ใน 4 คณะแรกตั้งของมหาวิทยาลัย หลังจากนั้น ได้เปลี่ยนชื่อเป็น "คณะนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์" และโอนไปสังกัดมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และการเมือง และในที่สุดก็กลับมาจัดตั้งใหม่อีกครังในจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในปี พ.ศ. 2491 หลังจากนั้น สาขาวิชารัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ก็ได้เปิดสอนในหลายมหาวิทยาลัย ดังต่อไปนี้ (หมายเหตุ : นับเฉพาะหลักสูตรปริญญาตรี ข้อมูล ณ วันที่ 1 มี.ค. 54)
มหาวิทยาลัยของรัฐ ในภาพรวมแล้วนั้นการเรียนการสอนรัฐศาสตร์ในมหาวิทยาลัยของรัฐ และมหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐที่ไม่ใช่มหาวิทยาลัยราชภัฎ การเรียนการสอนรัฐศาสตร์ และรัฐประศาสนศาสตร์มักเปิดในคณะรัฐศาสตร์ หรือคณะสังคมศาสตร์ หรือคณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ และจากภาพรวมแล้วมหาวิทยาลัยที่อยู่ในเขตกรุงเทพมหานครนคร และมหาวิทยาลัยที่ก่อตั้งขึ้นมานาน จะมีการเรียนการสอนทั้งรัฐศาสตร์ และรัฐประศาสนศาสตร์ ส่วนมหาวิทยาลับในเขตภูมิภาค หรือมหาวิทยาลัยที่ก่อตั้งใหม่มักมีการเรียนการสอนแต่ด้านรัฐประศาสนศาสตร์

มหาวิทยาลัย	คณะ	หลักสูตรรัฐศาสตร์	หลักสูตรรัฐประศาสนศาสตร์
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่	คณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยรามคำแหง	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ	คณะสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์	คณะสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยนเรศวร	คณะสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยบูรพา	คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยมหาสารคาม	วิทยาลัยการเมืองการปกครอง	มี	มี
มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช	สาขาวิชารัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยแม่โจ้ จังหวัดเชียงใหม่	วิทยาลัยบริหารศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยแม่โจ้-แพร่เฉลิมพระเกียรติ	สาขาวิชารัฐศาสตร์	มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์	สำนักวิชาศิลปศาสตร์	มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยพะเยา	สำนักวิชาศิลปศาสตร์	มี	ไม่มี
สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยขอนแก่น	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยขอนแก่น	วิทยาลัยการปกครองท้องถิ่น	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยศิลปากร	คณะวิทยาการจัดการ	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง	สำนักวิชาศิลปศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยบูรพา วิทยาเขตสระแก้ว	คณะวิทยาศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย	คณะสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยทักษิณ	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยทักษิณ	วิทยาลัยการจัดการเพื่อการพัฒนา	ไม่มี	มี

มหาวิทยาลัยราชภัฏในภาพรวมมหาวิทยาลัยราชภัฎจะไม่มีความแตกต่างหลากหลายในการจัดการเรียนการสอน กล่าวคือมีเพียงแต่ด้านรัฐประศาสนศาสตร์ ที่เป็นสาขาในคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มีมหาวิทยาลัยราชภัฎเพียง 4 มหาวิทยาลัยเท่านั้นที่มีการเรียนการสอนรัฐศาสตร์ เป็นมหาวิทยาลัยราชภัฎในภาคเหนือ 2 มหาวิทยาลัย ภาคอีสาน 1 มหาวิทยาลัย และภาคกลาง 1 มหาวิทยาลัย

มหาวิทยาลัย	คณะ	หลักสูตรรัฐศาสตร์	หลักสูตรรัฐประศาสนศาสตร์
มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม	วิทยาลัยกฎหมายและการปกครอง	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเพชรบูรณ์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครสวรรค์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏกาญจนบุรี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏจันทรเกษม	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนคร	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏธนบุรี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จเจ้าพระยา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครปฐม	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏวไลยอลงกรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเทพสตรี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏราชนครินทร์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏรำไพพรรณี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย	คณะสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏลำปาง	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครราชสีมา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏกาฬสินธุ์	คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด	วิทยาลัยนิติรัฐศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ	ภาควิชาศิลปศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ	ภาควิชามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี	ภาควิชามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร	ภาควิชามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏนครศรีธรรมราช	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏภูเก็ต	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี

มหาวิทยาลัยเอกชนมีการเรียนการสอนรัฐศาสตร์เพียง 3 มหาวิทยาลัย นอกจากนั้นมีการเรียนการสอนรัฐประศาสนศาสตร์ ที่น่าสนใจคือมหาวิทยาลัยเอกชนมักมีคณะรัฐศาสตร์ แต่กลับไม่มีการเรียนการสอนด้านรัฐศาสตร์ แต่กลับมีการเรียนการสอนในวิชารัฐประศาสนศาสตร์แทน

มหาวิทยาลัย	คณะ	หลักสูตรรัฐศาสตร์	หลักสูตรรัฐประศาสนศาสตร์
มหาวิทยาลัยเกริก	คณะรัฐศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยหาดใหญ่	คณะศิลปศาสตร์	มี	มี
มหาวิทยาลัยปทุมธานี	คณะรัฐศาสตร์	มี	ไม่มี
มหาวิทยาลัยรังสิต	สถาบันรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยเวสเทิร์น	วิทยาลัยการศึกษาผ่านระบบเครือข่าย	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยนอร์ทกรุงเทพ	คณะศิลปศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยนอร์ท-เชียงใหม่	คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยโยนก	คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยฟาร์อีสเทอร์น	คณะบริหารรัฐกิจ	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยอีสเทิร์นเอเชีย	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย์	คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยเจ้าพระยา	คณะรัฐศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยกรุงเทพธนบุรี	คณะรัฐศาสตร์	ไม่มี	มี
มหาวิทยาลัยอีสาน	คณะศิลปศาสตร์	ไม่มี	มี
วิทยาลัยทองสุข	คณะรัฐประศาสนศาสตร์	ไม่มี	มี
วิทยาลัยพิชญบัณฑิต	คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์	ไม่มี	มี
วิทยาลัยลุ่มน้ำปิง	คณะรัฐศาสตร์	ไม่มี	มี

• หมายเหตุ การนับในที่นี้ มี คือ มีวุฒิการศึกษาที่รับรองในหลักสูตรฯของแต่ละมหาวิทยาลัย แต่ในที่นี้ไม่ได้ลงรายละเอียดในวิชาต่างๆที่เปิดเรียนในหลักสูตร